در نگاه به تاریخ معاصر ایران، روز ۲۷ آذر نمادی پرمعنا از تلاش‌های ارزشمند برای همگرایی علمی و فرهنگی میان دو نهاد بنیادین جامعه ماست، حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها. این روز، با شهادت شهید آیت‌الله مفتح در سال ۱۳۵۸، که جان خود را در راه اتحاد این دو عرصه علمی-اجتماعی از دست داد، به عنوان "روز وحدت حوزه و دانشگاه" گرامی داشته می‌شود، شهید مفتح به‌طور دلیرانه عمل کرد تا جایگاهی مشترک و سازنده برای تعامل میان این دو نهاد علمی ایجاد کند، جایی که دانش و دین می‌توانند به یک همگنی و هماهنگی کارآمد برسند.
وحدت حوزه و دانشگاه، فراتر از یک هدف مقطعی، ضرورتی بنیادین برای ارتقای علمی و اجتماعی کشور محسوب می‌شود، انقلاب اسلامی ایران، با تکیه بر جوهره مردمی و اسلامی خود، همواره بر اتحاد و انسجام میان گروه‌ها و نهادهای مختلف تأکید کرده است. این وحدت و هم‌پیمانی می‌تواند به تحقق تلاش‌هایی بینجامد که استعدادهای جامعه را در راستای حل مسائل عمده و چالش‌های پیش‌رو بسیج کند.
امام خمینی (ره)، بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران، در دیدارهای خود با طلاب و دانشجویان، بر لزوم مستحکم نمودن این پیوند تأکید ورزیدند. ایشان با نگرشی ژرف، خطر جدایی میان دانشگاه و حوزه را متذکر شدند و خاطرنشان کردند که «وحدت حوزه و دانشگاه یعنی روآوردن این دو به یکدیگر». این جمله، به وضوح نشان‌دهنده نیاز به تعامل سازنده‌ای است که توانایی‌هایی منحصر به فرد هر عرصه را بهبود بخشد و تضمین کند که اهداف انقلاب به‌طور موثر پیگیری شوند.
در این گفتگو، می‌کوشیم تا با نگاهی به ظرفیت‌های موجود و چالش‌های پیش‌رو، به بررسی راهکارهایی بپردازیم که نه‌تنها می‌تواند وحدت میان حوزه و دانشگاه را تقویت کند، بلکه به نوعی بستری برای نوآوری و پیشرفت در تمامی حوزه‌های علمی، فرهنگی و اجتماعی کشور فراهم آورد.
به پاس گرامیداشت این روحیه و تلاش بی‌وقفه، گفتگویی را با حجت‌الاسلام و المسلمین محمد قیصریان که سال های متمادی در دفاتر نمایندگی رهبر معظم انقلاب در دانشگاه های استان حضوری فعال داشته و اکنون مسئول دفتر نهاد رهبری دانشگاه آزاد واحد اصفهان خوراسگان هست، ترتیب داده‌ایم.
به نظر شما شاخصه‌های یک دانشجوی انقلابی چیست؟
حجت‌الاسلام قیصریان: شاخصه‌های زیادی برای یک دانشجوی انقلابی وجود دارد، دانشجوی انقلابی باید اهل تهذیب و ورزش باشد و بتواند فعالیت‌های سیاسی و تحلیل مسائل پیرامون خود را به خوبی انجام دهد. همچنین، باید اهل بصیرت باشد و دیگران را نیز نسبت به مسائل آگاه کند، در شرایط کنونی که فتنه‌ها زیاد است، دانشجوی انقلابی باید بتواند محیط پیرامون خود را از آسیب‌ها حفظ کند و در عرصه سیاسی فعال باشد.
در خصوص ضرورت تعامل فعال میان دانشگاه و حوزه و همچنین میان دانشجو و طلبه توضیحی بفرمایید.
حجت‌الاسلام قیصریان: دانشگاه و حوزه به عنوان نهادهای علمی و تربیتی، نقش مهمی در رشد و بالندگی کشور دارند.
وحدت حوزه و دانشگاه می‌تواند در سه محور اصلی مورد بررسی قرار گیرد؛ مهم‌ترین وجه این وحدت، وحدت گفتمانی است. باید گفتمان علم را به عنوان مبنای اصلی در نظر بگیریم. وحدت گفتمانی به معنای داشتن یک زبان مشترک علمی است که می‌تواند به تولید علم نافع منجر شود. دومین محور، وحدت مبانی است که به نظرم بسیار قابل تعمیم و دست‌یافتنی است. بر اساس مبانی معرفت‌شناسی، چون بین حوزه و دانشگاه تناقضی نیست و هر دو به دنبال معرفت هستند، می‌توانیم علم نافع تولید کنیم و سومین محور، وحدت آرمانی است که به تولید علم نافع و پرداختن به مسائل جامعه کمک میکند
اگر این نکات را به عنوان الگو قرار دهیم، می‌توانیم علم بومی متناسب با زیست‌بوم کشور خود را تولید کنیم.
کشور ما یک کشور اسلامی است و اقتضائات خاص خود را دارد. با استفاده از این وحدت، می‌توانیم مشکلات جامعه را به خوبی حل کنیم و به تبع آن، تمدن‌سازی اسلامی نیز در کشور رقم خواهد خورد. این امر مستلزم وحدت بین حوزه و دانشگاه است.
چگونه می‌توانیم فاصله و شکاف بین حوزه و دانشگاه را کاهش دهیم و چه نکاتی به بهبود این تعامل کمک میکند؟
حجت الاسلام قیصریان: برای کاهش این شکاف، ابتدا باید عواملی که موجب این فاصله می‌شوند را شناسایی کنیم. اگر طلبه‌ای بخواهد در بستر دانشگاه فعالیت کند یا دانشجویی بخواهد از بستر حوزه استفاده کند، باید شناخت کافی نسبت به یکدیگر داشته باشند، علما و طلابی که وارد دانشگاه شده‌اند و موفق بوده‌اند، توانسته‌اند زیست‌بوم دانشگاه را به خوبی بشناسند و تعامل خوبی برقرار کنند.
یکی از نکات مهم، سعه صدر در مقابل انتقاد است. هر مجموعه‌ای به مبانی خود تکیه دارد و باید با سعه صدر به انتقادات پاسخ دهد. بزرگانی مانند شهید بهشتی و شهید مطهری و شهید مفتح با سعه صدر بالا به انتقادات پاسخ می‌دادند و این امر به تعامل بهتر کمک می‌کرد.
آیا مدل خاصی برای وحدت حوزه و دانشگاه وجود دارد؟
حجت‌الاسلام قیصریان: وحدت نیاز به مبانی خاصی دارد و صرفاً با حضور طلبه‌ها در دانشگاه یا حضور دانشجوها در حوزه ایجاد نمی‌شود. باید نقاط مشترک در علوم انسانی و عقلی را پیدا کنیم و نقاط ضعف را کنار بگذاریم.
تشکیل کارگروه‌هایی که به صورت جدی به این موضوع بپردازند، می‌تواند به تحقق وحدت واقعی کمک کند. این کارگروه‌ها باید به صورت مستمر فعالیت کنند و الگویی برای وحدت طراحی کنند. امیدوارم با این اقدامات به وحدت بیشتری دست یابیم.
سمیرا گلکار
نظر شما